Bloemstillevens om in te verdrinken

Bedrink je. Daar gaat het om: dat is het enige dat telt. (Baudelaire, Enivrez vous)

In de bloemstillevens van Margriet Smulders (1955, Bussum) kun je verdrinken; haar bloemen dompelen je onder in de frivole, onstuimige schoonheid van het bestaan. Al sinds 1999 maakt de kunstenares stillevens die het leven vieren en je ook confronteren met de rauwe kanten: met ziekte en dood, verlies en verval.

In tijden van corona zijn de motieven in Margriets oeuvre bijzonder actueel. De in volle glorie losgebarsten lente heeft dit jaar een duistere kant, doordat buitenshuis overal een onzichtbare virus rondwaart. We blijven veilig binnen en zijn met zijn allen – letterlijk – in een stilleven beland. Daar kleven ook voordelen aan. Want wie stiller leeft, kan mentaal opladen en komt toe aan verwerken, opruimen en het uitbroeden van nieuwe dingen. Margriet zelf is het wel gewend om zich terug te trekken in haar atelier, haar ‘oesterschelp’, waar haar creativiteit zich aan de stilte laaft. Haar voornaam is afgeleid van Margaretha, wat ‘parel’ betekent. In een oesterschelp kunnen de mooiste dingen rijpen, en uiteindelijk als parels aan de oppervlakte komen. Als de coronadreiging deze zomer afneemt, zullen Margriets werken in de expositieruimte van Slot Zeist aan de wereld verschijnen.

De kunstwerken van Margriet Smulders verwijzen naar Hollandse bloemstillevens uit de zeventiende eeuw. ’In mijn atelier staat een spiegelbak, waarin ik water giet, soms vermengd met melk of inkt of bietensap. Boven mijn spiegelbak drapeer ik lappen stof en takken en in het water leg ik veren, kronkelig glaswerk en bloeiende bloemen uit onze bloementuin. Schuin van bovenaf maak ik dan de foto, zodat ik de compositie gereflecteerd zie in de spiegel onder het rimpelende wateroppervlak. In de zeventiende-eeuwse bloemstillevens staan de bloemen meestal in een vaas in het midden van het schilderij. Terwijl de bloemen bij mij juist aan de randen zweven, zodat er in het midden een vloeibare leegte overblijft, waarin je weg kunt zwemmen.’

De kunstenares vergelijkt het leven graag met een stromende rivier. De eerste zaal van haar expositie in Slot Zeist staat in het teken van de bron van het leven, de baarmoeder en de bevalling. De bruinrode zaal riep bij Margriet meteen associaties op met haar barokke werken uit 2010: Siren Ink en Siren Blood, stemmige foto’s vol kolkende, zwarte en rode vloeistoffen. Daar hoort ook Comfort Me, een teder werkje vol roze en wit, kleuren die aan moedermelk en blote babyhuid doen denken. En Roses for Goya, 2005 een ode aan een van haar kunstenaarshelden, uitgevoerd in bruin en roze. In de baarmoeder is het donker, troostrijk en zacht.

Margriet Smulders vindt het geweldig om in Slot Zeist te exposeren vooral vanwege de vrolijke roze met gouden krullen in de spiegelzaal. Die levenslust die daar uitspreekt hebben we nu hard nodig. ‘Roze en wit, de kleuren van Comfort Me, zijn rococokleuren’, vertelt Margriet, ‘evenals goud. Rococo is in mijn ogen een vrouwelijke manier om van het leven te genieten en te kiezen voor vrolijkheid en vruchtbaarheid.’

De tweede zaal van de expositie is een ode aan het volle leven, aan de stralende, tumultueuze loop van onze levensrivier. Hier hangen recente werken zoals SunSalome, 2019 en Tumultulipae, 2020, die abstract zijn geworden. Ze vormen een explosie van leven en weelderigheid, vol bloeiende tulpen. ‘Vroeger maakte ik vooral foto’s van frisse bloemen, maar tegenwoordig vallen ze steeds meer uit elkaar. Net zoals het concept van onze Gouden Eeuw. Het geeft Margriets werk dat rauwe randje.

In de derde, ‘hemelse’ zaal hangt Heaven of Healing Herbs, 2017, de stralend blauwe, ronde foto waarnaar Margriets expositie is vernoemd. Het werk doet denken aan de ronde plafonds in barokke paleizen, aan koepels die een doorkijkje bieden naar de eeuwigheid. Heaven of Healing Herbs, is een ode aan de helende werking van kunst, en zit vol eetbare, geneeskrachtige planten, van klaprozen tot Campanula trachelium, een kruid dat benauwdheid tegengaat. Margriet: ‘Ik geloof in de helende kracht van kunst, vooral in tijden van corona. Mijn foto’s druk ik bewust groot af, zodat mensen erin kunnen verdrinken. Maar zolang we niet naar buiten mogen, kunnen we ook uit het raam kijken en ons bedrinken aan de lente. Genieten van de ongekend schone lucht en de rustige straten. Stiller leven. Stilleven. Stil even. Ik hoop dat daarvan ook na de coronacrisis iets overblijft.’

 

*
Bedrink je. Daar gaat het om: dat is het enige dat telt. Om niet de verschrikkelijke last van de tijd te voelen die je schouders verbrijzelt en je naar de aarde doet buigen, moet je je
onophoudelijk bedrinken.
Maar waar aan? Aan wijn, aan poëzie, of deugd, dat moet je zelf weten.
Maar bedrink je.”